Gürün Malatya’dan Ne Zaman Ayrıldı? Bir Sınırın, Bir Kimliğin ve Bir İktidarın Hikâyesi
Güç İlişkileri Üzerine Bir Siyaset Bilimcisinin Düşüncesi
Sınırlar… yalnızca coğrafi çizgiler değildir. Her sınır, bir iktidar ilişkisini, bir toplumsal düzenin inşasını temsil eder. Gürün’ün Malatya’dan ayrılıp Sivas’a bağlanması, yüzeyde idari bir değişiklik gibi görünse de, aslında devletin merkezileşme süreci, kurumsal tahakküm ve yerel kimliklerin dönüşümü üzerine derin izler bırakan bir siyasal olgudur.
Bu tür idari sınır değişiklikleri, devletin yalnızca haritayı değil, vatandaşın kimliğini ve aidiyet duygusunu da yeniden şekillendirme gücünü gösterir. Gürün’ün hikâyesi, Türkiye’deki merkez-çevre ilişkilerinin küçük ama anlamlı bir yansımasıdır.
Tarihsel Arka Plan: Gürün’ün Ayrılış Serüveni
Cumhuriyet’in erken dönemlerinde, devletin temel hedeflerinden biri, yerel yapıları merkezî bir düzene entegre etmekti. Bu süreçte bazı ilçelerin idari bağları değiştirildi; Gürün de bu dönüşümün parçasıydı.
Tarihsel belgeler, Gürün’ün 1930’lu yıllarda Malatya’dan ayrılarak Sivas’a bağlandığını gösterir. Bu değişikliğin ardında yalnızca coğrafi değil, aynı zamanda politik ve stratejik gerekçeler yatmaktadır.
Peki bu karar, yalnızca yönetim kolaylığı mıydı, yoksa bir tür iktidar mühendisliği miydi?
İktidar ve Kurumlar: Merkezin Görünmeyen Eli
Her idari değişiklik, devletin kendi rasyonelliğini topluma dayatma biçimidir. Gürün’ün yeni bir idari bölgeye dahil edilmesi, devletin merkezî otoritesinin güçlenmesi anlamına geliyordu.
Bu bağlamda kurumlar, iktidarın en sessiz ama en etkili araçları haline gelir. Valilik, kaymakamlık, nüfus müdürlükleri gibi idari mekanizmalar, sadece hizmet üretmez; aynı zamanda itaat kültürünü pekiştirir.
Devlet, bir sınırı değiştirdiğinde aslında bir vatandaşlık tanımı da yeniden yapar. Gürün’ün Malatya yerine Sivas’a bağlanması, yerel halkın gündelik yaşamında “biz kimiz?” sorusunu yeniden sormalarına neden olmuştur.
İdeoloji ve Kimlik: Haritanın Ötesindeki Anlam
Gürün’ün ayrılışı, sadece bir coğrafi düzenleme değildir. Bu olay, ulus inşası ideolojisinin yereldeki izdüşümüdür. Cumhuriyet ideolojisi, “tek merkez, tek millet” düşüncesini idari düzlemde hayata geçirmiştir.
Ancak bu süreçte yerel kimlikler, diller ve aidiyet biçimleri çoğu zaman modernleşmenin gölgesinde kalmıştır.
İktidarın “modern” dediği şey, aslında “itaat eden” bir toplumsal yapıyı meşrulaştırmıştır.
Bu noktada sormak gerekir: Bir bölge, idari olarak ayrıldığında toplumsal hafızası da mı bölünür? Harita değişince, kimlikler de değişir mi?
Toplumsal Cinsiyet Perspektifi: Güç ve Katılımın İki Yüzü
Siyaset bilimi, yalnızca erkeklerin kurduğu güç sistemlerini değil, kadınların görünmeyen dayanışma ağlarını da analiz etmelidir. Gürün’ün idari değişimi sürecinde erkeklerin bakış açısı genellikle stratejik ve iktidar merkezli olmuştur. Onlar için bu karar, “devletin düzenini sağlama” hamlesidir.
Kadınlar açısından ise mesele, toplumsal etkileşim ve demokratik katılım çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Bir kadın için “Malatyalı” ya da “Sivaslı” olmak, yalnızca adres değişikliği değil, toplumsal statü ve kültürel ilişkilerde yeniden konumlanma anlamına gelir.
Bu bağlamda kadınların tecrübeleri, erkeklerin güç merkezli analizlerini yumuşatır, yerel aidiyetin duygusal ve kültürel boyutlarını görünür kılar.
Vatandaşlık ve Demokratik Katılım
Devletin çizdiği sınırlar, vatandaşın yaşam alanını belirler; ancak vatandaşlık bilinci bu sınırların ötesinde bir şeydir. Gürün’ün ayrılışında halkın görüşü alınmadı; çünkü dönemin siyasal kültürü, katılımcılığı değil, emredici iktidarı ön plana çıkarıyordu.
Bugün aynı olayı yeniden düşünmek, bize şunu sorduruyor:
Gerçek bir vatandaşlık, devletin kararlarını sorgulama cesareti göstermeden mümkün olabilir mi?
Sonuç: Sınırlar Değişir, İktidar Kalır
Gürün’ün Malatya’dan ayrılışı, tarihin küçük bir notu gibi görünse de, siyaset bilimi açısından büyük bir anlam taşır.
Bu olay, devletin mekân üzerinden güç üretme pratiğini, kurumların ideolojik işlevini ve vatandaşlığın sınırlarını gözler önüne serer.
Belki de asıl soru şudur: Gürün Malatya’dan ayrıldı mı, yoksa Malatya Gürün’den mi uzaklaştırıldı?
Her iki durumda da kazanan yine iktidardır — kaybedense, sınırın iki tarafında aynı hikâyeyi anlatan halktır.